In de nieuwsberichten over de jeugdzorg kunnen we er niet meer omheen: de druk op de sector blijft toenemen. De meeste gemeenten zien grote tekorten in hun begroting. Ze geven meer uit dan gepland.1 Werk jij bij de gemeente en ben je op zoek naar laagdrempelige voorzieningen om de druk op jeugdzorg te verlichten? In deze blog vertellen we hoe jongerenwerk als alternatief kan dienen en wat de voordelen zijn.
Jongerenwerk
Jongerenwerk ondersteunt jongeren in het volwassen worden in de samenleving, door in te zetten op persoonlijke ontwikkeling en maatschappelijke participatie. Jongerenwerkactiviteiten vinden plaats in de vrije tijd van jongeren en in informele contexten zoals op straat, op school of in jongerencentra.
Het inzetten van jongerenwerk draagt bij aan het ontwikkelproces van jongeren, waardoor hulpverleners de duur en/of intensiteit van hulptrajecten kunnen verminderen. De Hogeschool onderzocht de rol die het jongerennetwerk kan spelen in de persoonlijke ontwikkeling, het herstel en de maatschappelijke participatie van jongeren die naast deelname aan jongerennetwerk ook specialistische jeugdzorg ontvangen.
Ontwikkelmogelijkheden
Uit resultaten van het onderzoek blijkt dat jongerenwerk op vijf manieren van betekenis is voor jongeren die ook specialistische hulp ontvangen:
- Als brug naar formele hulp.
De inzet van jongerenwerk fungeert als brug naar formele hulp voor jongeren die (nog) niet open staan om hulp te ontvangen. Dit bereiken jongerenwerkers door jongeren te motiveren en te steunen in het serieus nemen van hun problemen en in het aanvaarden van hulp.
Een jongerenwerker betrokken in het onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam2 zegt hierover het volgende: ‘Ik noem mijn rol altijd de stoere vigilant die heel snel contact kan maken, waar het de loketfuncties niet zo goed lukt.’
- Als omgeving voor pro sociale contacten.
Jongeren die specialistische jeugdzorg ontvangen leven vaak sociaal geïsoleerd. Dit komt doordat zij in veel gevallen niet naar school gaan en niet werken. Jongerenwerk biedt hen de mogelijkheid om betekenisvolle relaties met andere jongeren aan te gaan.
Zo zegt een jongere (22) in het onderzoek van de Hogeschool van Amsterdamt2: ’Daarom vind ik het zo fijn om ook openlijk over mijn verhaal te vertellen, dat leert je ook gewoon om ermee om te gaan en het te accepteren.’ - Als omgeving voor zelfversterking.
Jongerenwerk draagt bij aan de ontwikkeling van jongeren door het bieden van activiteiten waarmee jongeren hun kwaliteit en interesses kunnen ontdekken en ontwikkelen.
Een hulpverlener geeft in het onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam2 bijvoorbeeld aan dat het aanbieden van activiteiten zelfs heeft geleid tot het afschalen van hulp: ‘Dat (DJ- muziekstudio) heeft er uiteindelijk toe bijgedragen zichzelf als een positieve persoon is gaan zien. ‘Ik kan wel degelijk iets’. En dat heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat zijn ouders ook vooral hem zagen van o bliksem, hij kan wel degelijk wat, hij maakt stappen, hij maakt sprongen. Nou. Ja dat heeft er uiteindelijk voor gezorgd, ja dan ontstaat er een soort gezamenlijkheid van: Nou we hebben het goed met elkaar. We kunnen op deze manier kunnen we verder. Dat heeft de hulp wel degelijk afgeschaald. Dat heeft er uiteindelijk voor gezorgd dat ik de zaak heb afgesloten.’ - Als omgeving voor maatschappelijke participatie.
Jongerenwerk kan als opstap fungeren om jongeren in specialistische jeugdzorg weer wat te laten doen en van betekenis te laten zijn voor anderen in de maatschappij. Jongeren in de specialistische jeugdzorg die de behoefte hebben om maatschappelijk te participeren krijgen middels jongerenwerk de kans om vrijwilligerswerk te doen of activiteiten in de wijk te organiseren. Uiteindelijk kan dit resulteren in een stap naar betaald werk voor deze jongeren.
Een voorbeeld hiervan wordt benoemd in het onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam2 door een hulpverlener: ‘Deze jongerenwerker heeft er ook voor gezorgd dat de jongere een baantje (vrijwillig) krijgt. Heeft hij gekregen, binnen de gemeente. Om outreachend met jongeren in contact te komen, over het belang van gemeenten en hun rol daarin en hoe ze daaraan kunnen deelnemen.’ - Als brug naar zelfstandigheid.
Specialistische hulp die jongeren ontvangen is vaak van tijdelijke aard en gericht op specifieke ontwikkeldoelen. Daarnaast stopt jeugdzorg wanneer jongeren 18 of 23 jaar worden. Jongerenwerk biedt een laagdrempelige plek in de wijk, waar jongeren alsnog terecht kunnen met ondersteuningsvragen over bijvoorbeeld het maken van keuzes, financiële zaken of het vinden van een baan. De ondersteuning vanuit jongerenwerk zorgt ervoor dat hulpverlening minder intensief betrokken hoeft te zijn.
Zo geeft een hulpverlener in het onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam2 het volgende voorbeeld: ‘En daarnaast kwam hij ook gewoon veel bij het jongerencentrum om mee te sporten en om activiteiten mee te doen. Dus het was niet zo dat hij alleen maar kwam om te chillen, maar ook omdat hij echt daadwerkelijk gebruik maakte van de faciliteiten die ook door het jongerenwerk geboden werden. Dus toen hebben ze er uiteindelijk voor gekozen om niet nog de [hulporganisatie] in te zetten.’ (Hulpverlener)2
Laagdrempelige voorziening
In een recentelijk gepubliceerd adviesrapport3 benadrukt de SER het belang van laagdrempelig toegankelijke hulp en adviseert zij gemeenten in te zetten op de versterking van preventie-infrastructuur. Laagdrempelige voorzieningen dragen bij aan het voorkomen van erger, waardoor kosten afnemen. De bovengenoemde vijf ontwikkelmogelijkheden laten zien dat jongerenwerk bijdraagt aan een positieve ontwikkeling van jongeren die specialistische jeugdzorg ontvangen. Hierdoor kunnen hulpverleners door middel van deze laagdrempelige voorziening de duur en/of de intensiteit van hulptrajecten verminderen. Daarnaast kan jongerenwerk preventief worden ingezet om te voorkomen dat jongeren problemen ontwikkelen, waardoor een beroep moet worden gedaan op de jeugdzorg.
1. Stelsel in groei: een onderzoek naar financiële tekorten in de jeugdzorg (AEF, 2020)
2. Ontwikkelmogelijkheden in het jongerenwerk voor jongeren in specialistische jeugdzorg (Hogeschool van Amsterdam, 2021). 3. Jeugdzorg: van systemen naar mensen. Tien aanbevelingen voor de korte termijn (SER, 2021)